Historia e Cameris
Rreziku i nje raprezaljeje nga bandat shoviniste te Zerves i ben me te vetedijshem nacionalistet came qe te ngulnin kembe ne pikepamjen e tyre se rruga e bashkimit te tyre ishte rruga e bashkimit te forcave politike shqiptare.
Edhe pse Marreveshja e Mukjes (gusht 1943) ishte denoncuar nga PKSH ne menyre te njeanshme, nacionalistet came i referoheshin asaj si e vetmja rruge per te zgjidhur ceshtjen kombetare shqiptare.Per kete ata bene disa here thirrje per te shmangur luften vellavrasese dhe per bashkimin e te gjitha forcave per mbrojtjen e ceshtjes kombetare, ne kete kuader dhe ate te Camerise.
Ne nje leter qe Nuri Dino i dergonte me 21 shkurt 1944 Shefqet Pecit, konstatonte se ne Greqi po beheshin perpjekje pe bashkimin e dy forcave kryesore
politike te EAM-it dhe EDES-it me synimin qe "greket te shkaterrojne Shqiperine edhe nen masken komuniste...". Dhe me tej ai i kujton Sh. Pecit se "mjaft gjak shqiptari vaditi token tone, mjaft larg u degjua afshi i popullit tone per liri dhe kjo mjafton per te nesermen, por e nesermja duhet te na gjeje te bashkuar me shume se kurre".
Thelbin e kesaj letre e perbente kerkesa kembengulese per bashkim "per hir te gjakut qe na bashkon dhe te zakonit qe s'mund te na ndaje".
Ai kerkonte mendimin per bazat e bashkimit, por me "kusht qe te mos preken parimet tona dhe karakteri kombetar".
Perballe bashkimit te armiqve te kombit shqiptar, nje qendrim i tille per bashkimin e forcave politike shqiptare ishte me se i justifikuar.
Por nje gje e tille nuk ndodhi, sepse denoncimin e Mukjes e kishte sanksionuar edhe Konferenca Nacionalclirimtare e Labinotit (shtator 1943).
Ne anen tjeter, popullsia came gjendej perballe veprimtarise se ethshme antishqiptare te EDES-it te Zerves, i cili e kercenonte ate me raprezalje dhe shfarosje. Zerva u perpoq ta perdorte popullsine came si force kunder ELLAS-it. Kjo manover djallezore synonte se pari ta fuste popullsine shqiptare ne kurthin e luftes midis forcave politike ne Greqi, se majtes ekstreme dhe se djathtes ekstreme, me synimin qe cilido te ishte rezultati i konfrontimit politik ne Greqi, te krijohej preteksti dhe konjuktura e pershtatshme politike per shfarosjen dhe debimin e saj.
Se dyti, te shtonte forcat per te goditur EAM-in kundershtar, pra ta perdorte popullin shqiptar si mish per top.
Ne bisedimet e zhvilluara ne fshatin minine ne 3-6 korrik 1944, te derguarit e Zerves i parashtruan popullsise came keto kushte:
1-Carmatimin e plote
2-Mobilizimin e pergjithshem te popullsise came ne radhet e EDES-it si dhe te pranonin pushtetin e EDES-it ne Cameri.
Populli cam u gjend ne pozita te veshtira. Ai nuk pranoi te futet ne luften midis forcave rivale ne Greqi dhe si ndeshkim Zerva filloi ndaj kesaj popullsie sulmin e pergjithshem te 8 korrikut 1944 qe ka patur ato konseguenca qe dihen.
Ky fakt pohohet dhe ne letren e Keshillit Antifashist te Camerise derguar: Qeverise greke te Bashkimit Kombetar, Shtabit te Pergjithshem te Mesdheut, Qeverive te Fuqive te Medha, Komitetit Qendror te EAM-it, Guvernatorit te Epirit, Komitetit Panepirot te EAM-it.
Ne arkivat e Shqiperise ruhen shume deshmi te emigranteve came lidhur me krimet e forcave zerviste.
Pozita e Camerise dhe e cameve gjate Luftes se Dyte Boterore Por perpara masakres se korrikut, forcat e EDES-it kishin kryer nje vale tjeter masakrash ne qershor. Gjithashtu, pas veres pasoi nje fushate tjeter ne tetor te vitit 1944 e cila beri te plote spastrimin etnik te Camerise.
Rezultatet e ketij spastrimi kane qene me te vertete tragjike. Nga nje popullsi prej 35000 vetesh qe ishte para luftes mbeten vetem disa dhjetera familje. Vetem ne tragjedine e Filatit dhe te Paramithise qe u zhvillua ne qershor dhe tetor te vitit 1944, rezultati ishte: 2000 te vrare, gra, femije, pleq dhe burra te paarmatosur, te masakruar ne menyren me cnjerezore nga bandat zerviste.
Ne fshatrat e Paramithise, Gardhites, Dhrahumit, Karbunarit, Veliat, Filatit, Galbaqit dhe Spatarit u grabiten 4949000 oke drithe, 2217500 oke tershere dhe elb, 361500 oke djathte, 457700 oke vaj ulliri, 12850 oke gjalpe, 27020 krere bageti te imta, 18500 oke duhan, 26800 oke oriz, 37000 oke bajame, 2500-3000 shtepi te djegura dhe deme te tjera te prones qe arrinin ne 84700 frs.
Nje pjese e mire e historiografise greke te pasluftes di dhe diplomacia greke gjate periudhes se luftes se ftohte, por edhe sot, kane mbrojtur tezen absurde se populli cam (an blok) ishte bashkepunetor i nazisteve dhe fashisteve dhe u largua me ta per ne Shqiperi ne fund te luftes.
Por si qendron e verteta ? Eshte rasti te (konfirmohet) pohohet se ne luften antifashiste popullsia shqiptare e Camerise inkuadroi ne formacionet luftarake shqiptare dhe greke mbi 1000 luftetare, pa llogaritur qindra te tjere qe punonin ne terren.
Vetem ne radhet e ELAS-it dhane jeten 68 partizane came. Eshte tashme e provuar se masakrat dhe debimin e dhunshem te popullsise shqiptare te Camerise i kreu Zerva, i cili ishte dhe bashkepunetor i gjermaneve.
Pikerisht ketu mendojme se duhen rikujtuar disa dokumenta qe provojne bashkepunimin e tij me gjermanet dhe keshtu do te mbetet absurd pretendimi grek se nje aleat i gjermaneve ka debuar nga trojet etnike nje popullsi te tere pse ishte ne bashkepunim me aleatet e tij.
Bashkepunimi i Zerves me gjermanet eshte i provuar nga dokumentat gjermane si dhe nga shtypi grek i kohes dhe i pasluftes, i cili ka dhene dhjetera deshmi ne kete drejtim.
Nga arkivat sekrete te Vermahtit gjerman per greqine, zbulohet nje marreveshje bashkepunimi midis Zerves dhe pushtuesve gjermane qe te godiste greket e tjere. Autori qe ka publikuar kete marreveshje shprehet se "ekzistonte ne thellesi nje miqesi me ujkun".
Ne dokumentin gjerman thuhet: "Gjate nate«s se 1-2 shkurtit 1944, Zerva i arashtroi Komandes se Korparmates XXII malore, me anen e nje oficeri te plotfuqishem propzimin per bashkepunim mbi bazat qe vijojne: armepushim, bashkepunim ne luften kunder ELAS-it ne azhornim te vazhdueshem mbi qellimet e tij, mbi vete poziten e tij si dhe mbi forcat armike".
Propozimi i Zerves iu parashtrua dhe te Plotfuqishmeve te Posacem te Rajhut per Evropen Juglindore, ministrit Nojbaher. Pergjigja ishte: te vazhdojme traktativat deri sa te merret vendimi perfundimtar.
Me 9 shkurt 1944 u arrit aprovimi per marreveshje lokalisht te perkufizuar...
Kjo situate vazhdoi deri ne fillim te korrikut 1944.
Forcat e Zerves ne mars 1944 rreth 10000 luftetare. Sipas marreveshjes me autoritetet gjermane duhej te mbetej e lire nga ushtria e Zerves nje rrip bregdetar prej 10 km.
Mirepo me 3 korrik 1944, trupat e Zerves e pushtuan zonen bregdetare prane Parges.
Po ashtu, gjate nates 6-7 korrik filluan ne befasi veprimet luftarake te trupave te Zerves kunder reparteve gjermane ne perendim te Artes dhe ne rruget Janine-Arte dhe Janine-Gumenice.
Sic shpjegohet ne dokument "ndryshimi i qendrimit te Zerves nga marreveshja e arritur me gjermanet ndodhi si rezultat i nderhyrjes se oficereve te nderlidhjes aleate, te cilet moren persiper vete udheheqjen e ushtrise se Zerves.
Madje thuhet se edhe urdhrin per sulm kunder gjermaneve e dhane oficeret nderlidhes te aleateve.
Nisur nga ngjarje te tilla as edhe gjermanet nuk ishin te qete per marreveshjen qe nenshkruan. Lajmet e sherbimeve sekrete gjermane konstatonin qe ne rast zbarkimi te aleateve, EDES-i do te luftoje kunder gjermaneve, duke iu referuar dheheqesit te EDES-it papajoanu. Ne gusht 1944 forcat zerviste arrinin rreth 21000 vete.
Ne vitin 1947, pavaresisht nga deshira e amerikaneve, qe qeveria greke te mbeshtetej mbi nje koalicion sa me te gjere, Departamenti i Shtetit shfaqi hapur pakenaqesine e tij ndaj kandidatures se Zerves si minister i Puneve Publike, duke e akuzuar ate hapur si bashkepunetor te gjermaneve.
Ky qendrim parimor i Departamentit te Shtetit ishte aq i vendosur saqe ai shkonte deri atje sa te kercenonte udheheqesit greke se, ne rast te kundert, do te terhiqte misionin ushtarak.
Ambasadori amerikan ne Athine Macveagh i deklaroi hapur N. Zervos se si shtypi, ashtu edhe publiku ne SHBA ne shumice ka opinionin se ai ka tendenca diktatoriale dhe fashiste qe jane ne kundershtim me idealet e demokracise sone".
Keshtu, atij iu be e qarte se nuk meritonte besimin si anetar i ndonje qeverie qe propozohej te bashkepunonte ngushte me SHBA.
Po keshtu, nje personalitet tjeter me peshe, Guvernatori Grisuold, duke refuzuar ta priste Zerven, i deklaronte sekretarit te tij te njejten gje, se ekzistonte nje opinion i forte publik, i cili ishte kunder Zerves ne SHBA dhe ne vendet e tjera si Franca dhe Anglia, te cilat ishin mike te Greqise dhe se ai e ndjente se per keto arsye ne qofte se Zerva do te behej minister i Rendit Publik, kjo do te ishte nje fatkeqesi e madhe per Greqine dhe mund te permbyse punen qe po ben Misioni Amerikan per te". Bashkepunimi i Zerves me gjermanet, ishte deshmuar edhe ne Senatin Amerikan nga oficeri i ushtrise amerikane me origjine greke Kouvras me 31 mars 1947, duke e cilesuar ate si nje kolaboracionist te tipit te Mihaillovicit te Jugosllavise.
Kouvaras i paraqiti Senatit nje dokument shume kompromentues, i cili provonte marreveshjen qe ekzistonte midis forcave te armatosura gjermane ne Epir dhe EDES-it te Zerves.
Ky dokument ishte nje memorandum i Shtabit te Pergjithshem te Korpusit te 22 te Ushtrise Gjermane.
Tezen greke e hedhin poshte edhe dokumentat diplomatike angleze te kohes, te cilat nuk mund te dyshohen per ndonje tendence antigreke, por perkundrazi per tolerance ndaj aleateve te tyre dhe ne radhe te pare ndaj forcave te se djathtes, te cilat ishin pikembeshtetja e tyre.
Keshtu, sipas deshmive te njerit nga zyrtaret e larte te misionit anglez ne Shqiperi, majorit Palmer, i cili kreu nje udhetim eksplorues ne Greqine e Veriut pohohet se "Forca 399" kishte percaktuar deri ne 2000 veta qe bashkepunuan "me gjithe zemer me gjermanet", por ai nuk mohonte faktin qe pati edhe rreth 700 veta qe luftuan ne radhet e ELLAS-it kunder gjermaneve.
Terheq vemendjen nje fakt se shifra qe jep Palmeri, perkon me numrin e te denuarve nga gjyqi famekeq i Janines, i ashtuquajtur "Gjyqi i kolaboracionisteve", i zhvilluar ne vitin 1945-1946, i cili denoi ne mungese 1930 shqiptare te Camerise.
Palmeri, i cili eshte mbeshtetur sic e thote dhe vete ne te dhenat e pales greke e konkretisht te majorit Sarandis, i cili-thote Palmeri- "pranoi pergjithesisht veprimet e kryera prej grekeve kuner minoritetit shqiptar" hedh paksa drite edhe mbi nje ceshtje tjeter mjaft te rendesishme, e cila ka te beje me faktin se c'vend paten gjermanet ne genocidin qe kryen forcat ultrashoviniste dhe fashiste greke kunder popullsise shqiptare, te cilin Palmeri, pa u shqetesuar per tragjedine e dhimbshme te kesaj popullsie, me gjakftohtesi e quan thjesht nje "situate grindjesh".
Ai pohon sidoqofte, nje te vertete se ky akt "padyshim ishte i inkurajuar nga gjermanet".
Genocidin zervist per spastrimin etnik ne Cameri e konfirmonte edhe koloneli Monague @oodhouse, ish kryetar i Misionit Anglez ne Greqi, i cili thotë se "Zerva i ndoqi camet nga shtepite e tyre ne 1944...
Debimi u krye me gjakderdhje te madhe.
Qellimi ishte debimi i popullsise s padeshirueshme shqiptare nga vendi i vet". Madje kete genocid ndaj shqiptareve te Camerise e ka pohuar vete N. Zerva.
Ne letren derguar me 4 gusht 1953, Jani Dani Popovitit e porosiste: "Te marre persiper detyren e sqarimit te bashkeatdhetareve (grekeve) se kush e pastroi Camerine nga shqiptaret".
Kete fakt e deshmojne edhe dokumentat e Komitetit Antifashist Nacionalclirimtar te refugjateve came ne Shqiperi.
Ne nje memorandum te ketij Komiteti derguar Ministrave te Jashtem ne Moske i cili u publikua ne gazeten "Bashkimi" dhe pastaj edhe ne "Pravda", pohohej se "Para shpartallimit te gjermaneve, monarkistet greke dhe faashistet, bashke me Gestapon, sulmuan popullsine dhe shkaktuan emigrimin e minoritetit shqiptar ne territorin e Shqiperise.
Ajtet e autoriteteve greke ishin ne kontradikte te qarte me Karte«n e Atlantikut dhe me vendimet e Jaltes dhe te Potsdamit".
Poziten e gjermaneve lidhur me genocidin e bandave zerviste kunder popullsise came e kompromenton me tej nje dokument tjeter qe vjen nga nje ditar i njerit prej nacionalisteve came, Rexhep Dino, i cili shpjegon dhe nje enigme tjeter, se si hyri Zerva ne Cameri, kur populli cam ishte i armatosur.
Ky dokument provon se Zerva nuk guxonte te hynte ne Cameri, sepse i trembej konfrontimit me popullsine came, e cila ishte e vendosur te vetembrohej.
Prandaj, ai nderhyri prane autoriteteve gjermane te pushtimit qe ata te benin carmatimin e saj dhe ia arriti ketij qellimi.
Carmatimi i popullsise u krye nga gjermanet me nje urdher direkt te Hitlerit.
Autori i lartpermendur pohon se gjermanet ne kete rast nuk perfillen as lutjet e nacionalisteve shqiptare came, qe kishin besim tek ata per te realizuar aspiratat e tyre, per bashkimin kombetar.
Me pas Zerva hyri ne Cameri dhe kreu krimet monstruoze qe tashme dihen.
